Ο Φτωχούλης του Θεού

Το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη « Ο Φτωχούλης του Θεού», το οποίο ασχολείται με την ιδέα του υποκειμενικού πόνου και το πώς το παρελθόν μπορεί να επηρεάσει το μέλλον στην πορεία της πνευματικής εξέλιξης, θα μπορούσε να ξαναγραφτεί στις μέρες μας λίγο παραλλαγμένο. Ο ήρωας του βιβλίου, ο οποίος πέρασε τη ζωή του σε απόλυτη ένδεια και είχε το χάρισμα να μιλάει στα ζώα και στα πουλιά και αυτά να τον υπακούν, θα μπορούσε να ταυτιστεί με το μέσο πολίτη ενός αναπτυγμένου ή αναπτυσσόμενου κράτους. Ο κάθε πολίτης αδυνατεί να επέμβει στο σύστημα, προσπαθεί να επιβιώσει μέσα στη ζούγκλα του καπιταλισμού και, εν τέλει, αποδέχεται τη μοίρα που άλλοι ορίζουν γι’ αυτόν.

Πόσες στιγμές στην ιστορία- ειδικά τον πολυτάραχο 20ο αιώνα- καθόρισαν το μέλλον της ανθρωπότητας για δεκαετίες; Πόσες αποφάσεις ενός προσώπου άλλαξαν τις τύχες μιας χώρας ή ενός λαού; Πόσες οικονομικές πολιτικές στιγμάτισαν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων; Η απάντηση και στα τρία ερωτήματα είναι πολλές. Τα τελευταία 200 χρόνια, τους δύο αιώνες εδραίωσης του καπιταλιστικού συστήματος δηλαδή, έχουν συμβεί αναρίθμητα γεγονότα κι έχουν συντελεστεί αμέτρητες αλλαγές σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Ένα, όμως, είναι το μόνο σίγουρο. Η οικονομική σφαίρα του καπιταλισμού περιστρέφεται, θα συνεχίσει για πολλά χρόνια να περιστρέφεται, και η ιστορία θα επαναλαμβάνεται σε έναν κοινό άξονα. Εάν για παράδειγμα, το 1941, όταν οι Γερμανοί έφτασαν μερικά χιλιόμετρα έξω απ’ τη Μόσχα, ο Χίτλερ δε διέτασσε να στραφούν προς το Στάλινγκραντ για λόγους προσωπικής ματαιοδοξίας και κατακτούσε την πρωτεύουσα του κομμουνισμού, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα τελείωνε μιας και ολόκληρο το βάρος του το σήκωναν οι Σοβιετικοί. Οι Η.Π.Α. δε θα έμπαιναν ποτέ σ’ αυτόν τον πόλεμο και η παγκόσμια αυτοκρατορία που εγκαθίδρυσαν στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα δε θα είχε δημιουργηθεί πιθανόν ποτέ. Μια απόφαση ενός ανθρώπου, λοιπόν, μπορεί να αλλάξει σημαντικό κομμάτι της ιστορίας και να επηρεάσει πολλούς λαούς για χρόνια. Όσες αλλαγές κι αν συντελεστούν, όμως, ο κύκλος που κάνει η παγκόσμια οικονομία θα παραμένει ίδιος και θα επιδρά με το δικό του τρόπο στους πολίτες της γης.

Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν 81 χρόνια απ’ την περίφημη "μαύρη Τρίτη" (29/10/1929 )κατά την οποία εκατομμύρια τίτλοι μετοχών έγιναν απλά χαρτιά. Το χρηματοπιστωτικό πανικό, το «κραχ» του χρηματιστηρίου και την πτώχευση των τραπεζών, την ακολούθησε μια εκτόξευση της ανεργίας και μία κατακόρυφη πτώση της αγοραστικής δύναμης κι έτσι ολόκληρη η αμερικανική οικονομία παρέλυσε. Παρόμοια τροπή με εκείνη της κρίσης του μεσοπολέμου έχει πάρει σήμερα η παγκόσμια οικονομία με τη γενικευμένη ύφεση. Εταιρείες κολοσσοί αναστέλλουν τη λειτουργία τους ή συγχωνεύονται με μεγαλύτερες, η παραγωγή αγαθών μειώνεται και οι κυβερνήσεις των κρατών αδυνατούν να διαχειριστούν τα μεγάλα οικονομικά ζητήματα που ανακύπτουν. Οι διαφορές όμως είναι ότι υπάρχουν ακόμα μεγάλα κεφάλαια τα οποία στηρίζουν την ομαλή λειτουργία της παγκόσμιας βιομηχανίας, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει ολοκληρωθεί και οι πόλεμοι πλέον είναι οικονομικοί και συναλλαγματικοί.

Το μείζον ζήτημα πλέον είναι να αναλάβουν πρωτοβουλίες οι ηγεσίες των κρατών, να προσπαθήσουν να συμβιβάσουν τα λαϊκά με τα επιχειρηματικά συμφέροντα, να ελέγξουν την τεράστια συσσώρευση κεφαλαίου σε μεγάλες εταιρείες και να ορίσουν εκείνες τη λειτουργία και τις δυνατότητες του τραπεζικού συστήματος κι όχι το αντίθετο. Αυτός οφείλει να είναι ο ρόλος μιας κυβέρνησης είτε ισχυρής είτε ανίσχυρης οικονομικά χώρας. Αλλιώς ας αναλάβουν την εκτελεστική εξουσία οι ανώνυμες εταιρίες. Ίσως τότε ο φτωχούλης του Θεού μπορέσει να αναλάβει κι αυτός ένα μερίδιο εξουσίας και βάλει κι αυτός το λιθαράκι του στον κόσμο.